Şiddetin ve kötülüğün yaygınlaştığı günümüz dünyasında çoğu anne-baba çocuklarının daha ince ve nazik olabilmesini nasıl sağlayacaklarını merak ediyorlar. Özellikle diğer insanlara değer verme ve şefkat duyma konularında çocuklarını desteklemek istiyorlar.
Ne yazık ki televizyon ya da sosyal yaşamda maruz kalınan şiddet, çocukların sert ve kaba davranışları öğrenmelerine ve sergilemelerine sebep olabiliyor. Elbette ebeveynlerin tüm dış etkenleri kontrol etmesi mümkün değildir. Aynı zamanda çocukların değiştirilemeyecek mizaçları da var. Ancak çocukları küçük yaşlardan başlayarak değer bilen, adil ve sorumluluk sahibi bireyler olarak yetiştirmek mümkündür.
Araştırmalar çocukların erken yaşta empati kurabildiklerini ve diğer insanlara ilgi göstermeyi öğrendiklerini ortaya koyuyor. Çocuklar mutsuz birini gördüklerinde ilgilenerek cevap vermek, kişiye yardım etmek ya da problemi çözmek istiyorlar. Bu eğilimleri, çocuk ve gençlerin yaşama dair daha pozitif bir algı geliştirerek geleceklerine umutla ilerlemelerini sağlıyor. Bu doğrultuda, anne-babanın sağlayabilecekleri en önemli destek çocuklarının nazik ve sorumluluk sahibi olarak davranmasının onlar için ne ifade ettiğini çocukları ile paylaşmalarıdır.
Nazik Çocuklar Yetişmek İçin İpuçları
- Çocuğunuzun yapmasını istemediğiniz kötü bir şey yaptığını gördüğünüzde, onun bunu yapmasını istemediğinizi bilmesini ve yaptıklarının olumsuz sonuçlarını anlamasını sağlayın.
- Çocuğunuzla sıkça ve dürüstçe konuşun.
- İkazınızı çocuğunuzun kişiliğine değil davranışına yöneltin. Örneğin, “Sen iyi bir çocuk değilsin,” yerine “Yaptığın hiç hoş değil,” demelisiniz.
- Yapıcı eleştirinin, bilgilendirme ile beraber sunulması gerekir. Örneğin, “Bak, Ayşe ağlıyor. Sen onun oyuncağını aldığın için ağlıyor. Onun oyuncağını izinsiz alman ve yere atman doğru değil!” ya da “Böyle yapman kedinin canını acıtıyor; bu yüzden seni tırmaladı. Bu nazik değil ve bunu bir daha yapmanı istemiyorum.”
- Yapmasını istemediğiniz davranışların yerine nasıl davranmasının doğru olduğunu ona öğretin. Çocuğunuzla hangi tür davranışları sevdiğiniz ve sevmediğiniz konusunda samimi, dürüst ve açık olmalısınız. Yorumlarınız kısa ve konuya odaklı olmalı. Amaç öğretmek olmalı, suçlu hissettirmek değil.
- Çocuğunuza örnek olun. Araştırmalar, çocukların değer veren ve başkalarına saygı gösteren ebeveynleri örnek aldıklarını gösteriyor. Diğer bir deyişle, hareketlerimiz konuşmamızın önüne geçiyor. Çocuklar ebeveynlerini ve diğer yetişkinleri nasıl davranacaklarına dair ipucu almak için izlerler. Söylediğiniz şey yaptığınızdan farklı olursa, çocuğunuzun yaptığınız şeye daha çok dikkat edeceğini unutmayın.
- Çocuklarınızın etrafının iyimser ve nazik insanlarla çevrili olmasına çalışın ki örnek alabilecekleri birçok modele sahip olsunlar.
- Eğer çocuklarınızın endişelerine ve düşüncelerine saygıyla yaklaşırsanız ve başarılarını önemserseniz, bütün canlı varlıklara saygı ve ilgiyle yaklaşılması gerektiğini anlamalarına yardımcı olursunuz.
Ebeveynler, çocuklarının arkadaşları, çevrelerindeki günlük şiddet, televizyon programları ve filmler ya da bencil ‘‘kahramanları’’ yücelten kültürel ögeler gibi dış etkenlerin, onların evdeki çabalarına zarar verebileceğinden endişelenirler.
Şiddet İçeren Dış Etkenlere Karşı Alınabilecek Önlemler
- Çocuklarınıza merhametli davranışı teşvik eden kitaplar verin. Çocukların özellikle de ergenlerin, ‘‘iyi ve tatlı’’ olan karakterleri sevmediğini aklınızda bulundurun. Nezaket sergileyen sıradan insanlarla ilgili kitapları bulun.
- Çocuklar televizyonda gördüklerini taklit etmeye çalışırlar. Bu sebeple şiddet içerikli programları izlemelerini sınırlayıp, önemsemeyi ve yardım etmeyi destekleyen programları izlemelerini sağlayabilirsiniz.
- Çocuğunuzun görmek istediği filmleri araştırın. Çok mu şiddet içeriyorlar? Suçluları ya da diğerlerine zarar verip öne geçenleri büyüleyici gösteriyorlar mı? İnsanlara ve hayvanlara şiddeti övülecek bir şey gibi gösteriyorlar mı? Çocuklarınızı etraftaki her şeyden koruyamazsınız ama küçük bir konuşma önemli bir etki sağlayabilir. Onlardan gördükleri üzerine düşünmelerini ve o karakterlerin gösterebilecekleri başka yaklaşımları da göz önüne almalarını isteyin.
- Çocuklarınızı popüler olmuş fedakar kişiler hakkında eğitin. Televizyon ve kitaplar gibi, müzeler de öğretici ve eğlenceli bir kaynak olabilir.
- Onlarla konuşun. Kimlere hayran olduklarını ve sebeplerini öğrenin.
- Toplum içinde gönüllü olabilecekleri yerler hakkında onları bilgilendirin ve katılmaları için teşvik edin.
Bir çocuğa başkalarına değer vermeyi öğretmenin en ilham verici yolu ona değerli olduğunu göstermek ve hissettirmektir. Evinde ve ailesinde güven bulan çocuğun özgüveni gelişir ve diğer canlılara karşı daha sevgi dolu bir birey olarak büyür.
Çeviri: Psk. Larissa Varol & Psk. Nesya Küçük
Derleme: Uzm. Psk. Şeyma Çavuşoğlu Itri
Kaynakça
Amerikan Psikoloji Birliği Online Public Affairs (2004). What Makes Kids Care? Teaching Gentleness In a Violent World. http://www.apa.org/helpcenter/kids-care.aspx’den alınmıştır.
EBEVEYNLİK AKADEMİSİ 